บทคัดย่อ

             วิทยานิพนธ์ฉบับนี้ มีวัตถุประสงค์ ๓ ประการคือ เพื่อศึกษาเนื้อหาและหลักธรรมในวิตักกสัณฐานสูตร, เพื่อศึกษาแนวทางการเจริญวิปัสสนาแบบสมถปุพพังคมะ  และเพื่อศึกษาหลักธรรมที่เกี่ยวข้องกับการเจริญวิปัสสนาในวิตักกสัณฐานสูตร โดยศึกษาข้อมูลจากพระไตรปิฎก อรรถกถา ฎีกา คัมภีร์ปกรณวิเสสวิสุทธิมรรค เอกสารทางวิชาการและตำราอื่น ๆ ที่เกี่ยวข้อง แล้วนำมาเรียบเรียง บรรยายเชิงพรรณนา จากการศึกษาพบว่า

             วิตักกสัณฐานสูตร เป็นพระสูตรที่พระธรรมสังคาหกาจารย์ รวบรวมร้อยกรองไว้ในคัมภีร์มัชฌิมนิกาย มูลปัณณาสก์ สีหนาทวรรค  มีหลักธรรมที่เป็นสาระสำคัญที่ทรงแสดงไว้ในวิตักกสัณฐานสูตร คือ วิธีพิจารณานิมิต  ๕ ประการที่เหมาะสมตามกาลเวลาอันสมควร จนเกิดความชำนาญในวิถีทางแห่งวิตก คือ ประสงค์จะมนสิการถึงวิตกใด ก็มนสิการถึงวิตกนั้นได้ โดยวิธีนี้ก็จะตัดตัณหาได้ คลายเครื่องผูกสังโยชน์ได้ ทำที่สุดแห่งทุกข์ได้ เพราะละมานะโดยชอบ

             การเจริญวิปัสสนา หมายถึง วิธีการพัฒนาปัญญาเพื่อให้เกิดปัญญาหยั่งรู้รูป-นาม โดยความเป็นอนิจจัง ทุกขัง และอนัตตา ในการเจริญวิปัสสนาแบบสมถปุพพังคมะ หมายถึง การเจริญวิปัสสนาโดยอาศัยอารมณ์ของสมถกรรมฐาน ๔๐ ประการ จนทำให้จิตมีสมาธิตั้งมั่น เกิดเป็นองค์ฌาน และสามารถอาศัยองค์ฌานนั้นเข้าสู่กระบวนการเจริญวิปัสสนาเพื่อให้เกิดปัญญาในที่สุด

             จากการศึกษาหลักธรรมที่เกี่ยวข้องกับการเจริญวิปัสสนาในวิตักกสัณฐานสูตร พบว่า มีข้อความ พระพุทธดำรัสที่ตรัสถึงหลักธรรมที่เกี่ยวข้องกับการเจริญวิปัสสนาโดยแสดงถึง อธิจิต อันได้แก่สมาบัติ ๘ อันเป็นพื้นฐานวิปัสสนา วิธีการพิจารณานิมิตที่เกิดขึ้น ๕ ประการ พัฒนาจนถึงขั้นผู้ชำนาญในวิถีทางแห่งวิตก ก็จะสามารถตัดตัณหา คลายสังโยชน์ ทำที่สุดทุกข์ได้ในที่สุด

ดาวน์โหลด