การวิจัยครั้งนี้ มีวัตถุประสงค์ ๒ ข้อ คือ ๑) เพื่อศึกษาหลักคำสอนเรื่องการพัฒนาตนในคัมภีร์พระพุทธศาสนา และ ๒) วิเคราะห์หลักคำสอนเรื่องการพัฒนาตนในคัมภีร์พระพุทธศาสนา ผู้วิจัยดำเนินการวิจัยโดยเก็บรวบรวมข้อมูลจากพระไตรปิฎกฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย ฉบับภาษาไทย หนังสือ  บทความ งานวิจัย และเอกสารจากสื่ออินเตอร์เน็ตที่เนื้อหาเกี่ยวข้องกับการพัฒนาตน ดำเนินการวิเคราะห์เชิงคุณภาพโดยวิธีการวิเคราะห์เนื้อหา (Content Analysis)

จากการวิจัยพบว่า หลักคำสอนเรื่องการพัฒนาตนในคัมภีร์พระพุทธศาสนานั้น หลักคำสอนเรื่องภาวนาในทางพุทธศาสนามีความมุ่งหมายเดียวกันคือมุ่งเน้นที่จะสอนให้บุคคลมีความฝักใฝ่ในการเปลี่ยนแปลงตนเองให้เป็นไปในทางที่ดีขึ้นและยั่งยืน ด้วยการพัฒนาตนใน 4 ด้าน คือ 1) พัฒนาทางกาย เน้นไปที่การพัฒนาอินทรีย์อันเป็นช่องทางที่ประสาทกายใช้รับรู้ข้อมูลจากภายนอก ในการสัมพันธ์กับการแสดงทางกายภาพ 2) พัฒนาทางสังคม เน้นการอยู่ร่วมกันในสังคมด้วยดี ระงับโทษทางกายและวาจาที่อาจเบียดเบียนกันระหว่างผู้คนในสังคมเดียวกัน 3) พัฒนาทางอารมณ์ เน้นการอบรมจิตเพราะจิตเป็นตัวรับรู้อารมณ์ เพื่อให้รู้จิตรู้เท่าทันอารมณ์  4) พัฒนาทางปัญญาเพื่อให้รู้แจ้งเห็นจริงความเป็นจริงแห่งสรรพสิ่งในสากลโลก

ผลที่เกิดจากการวิเคราะห์การพัฒนาตนทั้ง 4 ด้านนี้ การพัฒนาตนจำต้องพัฒนาโยงอย่างเป็นระบบทั้งทางด้านกาย สังคม อารมณ์และปัญญา เพื่อก้าวสู่การเปลี่ยนแปลงจากศักยภาพเดิมที่มีอยู่สู่ศักยภาพที่สูงขึ้นไป การพัฒนาทั้งสี่ด้านนี้ไม่อาจแยกขาดจากกันได้ เพราะแต่ละด้านมีความสัมพันธ์เชื่อมโยงเป็นระบบเดียวกันเกื้อกูลซึ่งกันและกัน   

Download