บทคัดย่อ
งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์ ๓ ข้อ คือ (๑) เพื่อศึกษาพัฒนาการและความเป็นมาของต้นฉบับตัวเขียนนิพพานสูตรฉบับล้านนา (๒) เพื่อศึกษาหลักธรรมทางพระพุทธศาสนาที่ปรากฏในนิพพานสูตรฉบับล้านนา (๓) เพื่อศึกษาคุณค่าของนิพพานสูตรที่มีต่อสังคมไทย การศึกษาดังกล่าวเป็นการค้นคว้าวิจัยข้อมูลเชิงเอกสาร ปรากฏในพระไตรปิฎก ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย คัมภีร์ใบลาน และงานวิจัยที่เกี่ยวข้อง
ผลการวิจัยพบว่า คัมภีร์นิพพานสูตรฉบับล้านนา เป็นวรรณกรรมที่มีพัฒนาการยุคหลังต่อมาจาก วรรณกรรมรุ่นแรก ๆ ทางพระพุทธศาสนาที่พระเถระชาวล้านนาหลายรูปได้รจนาขึ้น เช่น มังคลัตถทีปนี เวสสันตรทีปนี จักรวาลทีปนี ที่รจนาโดยพระสิริมังคลาจารย์ ชินกาลมาลีปกรณ์และวชิรสารัตถะสังคหะ รจนาโดยพระรัตนปัญญาเถระ สารัตถทีปนี รจนาโดยพระนันทาจารย์ รวมถึงวรรณกรรมอื่น ๆ ที่พระเถระชาวล้านนาได้รจนาเป็นลำดับมา ถือว่าเป็นวรรณกรรมชั้นครู
ที่มีความไพเราะในเบื้องต้น ท่ามกลาง และที่สุด นิพพานสูตรฉบับล้านนา ก็เช่นกับคัมภีร์ล้านนาอื่น ๆ ที่สะท้อนให้เห็นถึงพัฒนาการสร้างสรรอย่างต่อเนื่องยาวนานจากรุ่นสู่รุ่น ด้วยการจาร “จารึก” อักษรล้านนา “คำเมือง” ที่เป็นคำสอนทางพระพุทธศาสนา เช่น พระวินัยปิฎก
พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก และคำสอนที่เป็นของท้องถิ่นผ่านกระบวนการสอนประเภทร้อยแก้วบ้าง เช่น โอวาท คำสอน สุภาษิต โวหารล้านนา ประเภทร้อยกรองบ้าง เช่น โคลง ค่าว ฮ่ำ จ๊อย ลำนำซอ เป็นต้น วรรณกรรมเหล่านี้ล้วนจารึกด้วยอักษรล้านนาทั้งสิ้น
นิพพานสูตรฉบับล้านนา แสดงให้เห็นภูมิปัญญาของชาวล้านนา ซึ่งเป็นวัฒนธรรมคนเมืองอย่างเด่นชัดในทัศนะที่มนุษย์พึงมีต่อมนุษย์ สอนให้ชาวบ้านรู้จักประพฤติปฏิบัติตนมั่นคงในหลักคำสอนทางพุทธศาสนาซึ่งปรากฏในวรรณกรรมนี้ คือ คุณของรัตนะ ๓ อย่าง โอวาท ๓ ลักษณะ ๓ กุศลกรรมบถ ๑๐ อกุศลกรรมบถ ๑๐ บุญกิริยาวัตถุ ๓ พรหมวิหาร ๔ ไตรสิกขา ๓ หลักธรรมในวรรณกรรมเหล่านี้ ล้วนมุ่งสอนคนให้ปฏิบัติตนเป็นสมาชิกที่ดีของสังคม และการดำเนินชีวิตที่สอดคล้องเข้ากับจารีต วัฒนธรรม ประเพณีในท้องถิ่นไทยล้านนาเป็นอย่างดี
คุณธรรมในนิพพานสูตรฉบับล้านนานี้ ได้สอนผ่านกระบวนการสอน ในหลักการที่สามารถนำไปประพฤติปฏิบัติได้ เชิงโวหาร และนิทานสาธก เช่นเรื่องเทวดา, เรื่องเศรษฐีสอนลูกสาว เป็นต้น ในเนื้อเรื่องจะกล่าวถึงการให้คนประพฤติตนอยู่ในศีลธรรม การควบคุมจิตใจของตนเอง ตามหลักความสัมพันธ์ระหว่างสังคมมนุษย์ หลักธรรมที่ส่งเสริมความสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์ ได้แก่ พรหมวิหาร ที่ทรงคุณค่าต่อสังคมไทย โดยเฉพาะสังคมไทยล้านนา ซึ่งมีคุณลักษณะ ๔ อย่าง คือ ประกอบด้วยความอ่อนน้อมถ่อมตน มีรักความเมตตาต่อกัน ปรารถนาความสุขความเจริญให้เกิดแก่เพื่อนมนุษย์ และช่วยเหลือปลดเปลื้องความทุกข์ที่เกิดให้ลดลงและพ้นจากความทุกข์ยากลำบากนั้น พลอยยินดีและมีความสุขกับสัตว์และบุคคลที่ได้พ้นจากความทุกข์ สนับสนุนให้เขาได้รับความสุขยิ่ง ๆ ขึ้นไป มีความรู้สึกที่ดีซึ่งประกอบด้วยปัญญา วางตัวเป็นกลางกับทุกสิ่งให้เป็นไปตามธรรม จากอดีตถึงปัจจุบันสังคมไทย ตั้งแต่สังคมเล็กจนถึงระดับประเทศ มีความรักความสามัคคีกัน ดำรงชีวิตอยู่ด้วยความสงบสุขตลอดมา
download |