มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย อยุธยา

วรรณกรรมพระพุทธศาสนาทางตอนเหนือบอกว่า คำว่า นาลันทา เป็นชื่อที่ตั้งไว้เพื่อเป็นอนุสรณ์ว่า สถานที่นี้เป็นถิ่นกำเนิดของพระสารีบุตร วรรณกรรมจีนบอกว่า นาลันทาก็คือ นาลกคาม นั่นเอง ปัจจุบันคือ พารากาโอน (Baragaon)**

หมู่บ้านนาลกคามมีสถานะเป็นเมืองเล็กในแคว้นมคธ ไม่ห่างจากกรุงราชคฤห์ เป็นบ้านเกิดของอุปติสสมาณพ ซึ่งก็คือพระสารีบุตร พระอัครสาวกเบื้องขวานั่นเอง พระสารีบุตรนั้นมีลักษณะสำคัญอย่างหนึ่งคือ เอาใจใส่การศึกษาเล่าเรียนอบรมสั่งสอน โดยเฉพาะเด็กยากจน เมื่อไปพบเด็กยากจนจะชวนมาบวชเป็นสามเณร ดูแลอบรม ให้การศึกษา๑๐

ด้วยอุปนิสัยรักการศึกษานี่เอง ต่อมานอกจากจะได้เป็นพระอัครสาวกเบื้องขวาตามปณิธานที่ตั้งไว้ในสมัยพระพุทธเจ้า อโนมทัสสีแล้ว ยังได้รับแต่งตั้งจากพระพระพุทธองค์ในฐานะเป็นเลิศ(เอตทัคคะ) ทางด้านปัญญาอีกด้วย นี่คือจุดเริ่มต้นแห่งศูนย์ภูมิปัญญา ข้อสังเกตอีกอย่างหนึ่ง คือ พระสารีบุตรมีความผูกพันกับบ้านเกิดมาก แม้จะปรินิพพาน(ตาย) ยังกราบทูลลาพระผู้มีพระภาคซึ่งประทับอยู่ ณ พระเชตวัน กรุงสาวัตถี เดินทางไปนาลกคามซึ่งเป็นบ้านเกิด แสดงธรรมโปรดมารดาจนบรรลุโสดาบัน ปรินิพพาน ที่บ้านเกิดนั่นเอง

เมื่อพระสารีบุตรปรินิพพานแล้ว พระจุนทะซึ่งเป็นพระน้องชายได้เก็บบาตร จีวร และสารีริกธาตุของท่านเดินทางไปพระเชตวัน พาพระอานนท์ไปเข้าเฝ้าพระผู้มี พระภาค พระพุทธองค์ทรงรับสารีริกธาตุของพระสารีบุตร ตรัสสรรเสริญพระสารีบุตรรับสั่งให้สร้าง ธาตุเจดีย์๑๑